Giới thiệu chung

Di tích Đền thờ Đào Duy Từ tại thôn Ngọc Sơn, xã Hoài Thanh Tây, TX. Hoài Nhơn là nơi tôn thờ danh nhân văn hóa Đào Duy Từ (1572 – 1634). Đây là một công trình kiến trúc đền thờ quy mô tương đối hoàn chỉnh, bao gồm bốn khu vực: Cổng tam quan, bình phong, trụ ngã và nhà thờ.

Bên trong đền hiện vẫn lưu giữ hai câu đối ca ngợi công trạng của ông:

"Ngọc Sơn chung tú Bắc
Bồng lãnh hiển danh Nam."

Tạm dịch: "Tiếng chuông Ngọc Sơn vang đất Bắc, danh hiển Bồng Sơn rạng đất Nam."

Đào Duy Từ - Danh nhân văn hóa kiệt xuất

Đào Duy Từ sinh năm 1572 tại làng Hoa Trai, Ngọc Sơn, Tĩnh Gia, Thanh Hóa (nay là TX. Nghi Sơn, Thanh Hóa). Ông là người tinh thông sử sách, giỏi cả văn lẫn võ. Tuy nhiên, do chính sách hà khắc dưới triều Lê - Trịnh, Đào Duy Từ bị cấm dự thi vì xuất thân từ gia đình làm nghề "xướng ca vô loài".

Vì không chấp nhận thân phận bị kìm hãm, ông quyết định bỏ đàng Ngoài vào đàng Trong lập nghiệp. Khi đến Hoài Nhơn, ông được quan Khám lý phủ Hoài Nhơn Trần Đức Hòa mến tài, gả con gái cho ông làm vợ và tiến cứ lên chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên. Từ đó, Đào Duy Từ trở thành một trong những cộng thần quan trọng nhất, giúp chúa Nguyễn củng cố quân sự, chính trị và văn hóa.

Những di sản văn hóa và quân sự

Đào Duy Từ được xem là vị tổ của nghệ thuật hát bội đàng Trong, là tác giả của vở tuồng Sơn Hậu – tác phẩm kinh điển của nghệ thuật hát bội Việt Nam.

Ngoài ra, ông còn là tác giả bộ binh thư Hổ trướng khu cơ, một tác phẩm quân sự quan trọng ghi lại những chiến thuật, cách bày trí binh lực có giá trị lâu dài.

Năm 1634, Đào Duy Từ qua đời. Đến triều Minh Mạng, ông được truy phong tướng tướng “Đại học sĩ - Thái Sư Hoằng Quốc công” và cho lập đền thờ tại nơi ở của ông ở Hoài Nhơn.

Giá trị lịch sử và văn hóa của đền thờ

Đền thờ Đào Duy Từ không chỉ là nơi tôn vinh và nhớ ơn một danh nhân văn hóa, quân sự kiệt xuất, mà còn là mốc son ghi dấu sự giao thoa văn hóa giữa đàng Ngoài và đàng Trong trong lịch sử dân tộc.

Với những giá trị lịch sử, kiến trúc và văn hóa độc đáo, đền thờ Đào Duy Từ là một điểm đến không thể bỏ qua khi tìm hiểu về văn hóa xứ Hoài và lịch sử đàng Trong.